Anne soruyor “Çocuğum 10 yaşında ama çok çekingen, insanların arasına girmekte zorluk çekiyor, kendini ifade edemiyor. Bunun sebebi nedir, düzelmesi için ne yapmalıyım?”

Çocuğun ruhsal gelişiminde üç ana unsur çok önemlidir. Sevgi, disiplin ve ilgi. Disiplinin yanlış kullanılması çocuğun geleceğini yanlış şekillendirecektir.

Disiplin kelimesi sert sözler, otorite, eğitim çavuşunun emirler yağdırması, sindirilmiş kitleleri çağrıştırıyor. Çocuklarla ilgili düşünüldüğünde bile bir soğukluk ifade ediyor.

Disiplin sağlıklı sınırlar koymaktır, kalp kırmak değildir. Düzeltmek ve iyileştirmekle yargılamak ve cezalandırmak birbiri ile karıştırmamamız gerekmektedir.

Disiplin çocuğa hayatın kurallarını öğretmektir, onun kişiliğini ezmek değildir.

Disiplin çocuğu sağlıklı ve dengeli yetişkinliğe hazırlamaktır.

Disiplin çocuğun doğru ile yanlışı ayırma, kendini kontrol edebilme, özdisiplin sahibi olabilmesi, insan ilişkilerinde sınır koyabilme, iyi ve yardımsever olabilmek gibi temel duygularımızı güçlendirmektir.

Başını duvarlara vuran Anne-Baba olmamak.

Eğer çok katı olursanız çocuğunuzun kalbini kırarsınız, saldırgan veya çekingen kişilik ortaya çıkar. Eğer çok şefkatli olursanız, çocuğunuz ana kuzusu olur. Eğer çocuğu kontrolsüz bırakırsanız size ve topluma yabancılaşır.

Çocuğunuzda davranış sorunları oluşmaması için doğru kişilik ölçülerinin öncelikle Anne-Baba tarafından bilinmesi gerekir. Elinde model olmayan büyükler küçüklere iyi örnek olamayacaklardır.

Daima orta yolu aramak

İfrat: Katı, tutucu, titiz, kuralcı, yargılayıcı, suçlayıcı olmak. Tefrit: Göz yumucu, aşırı hoşgörülü, her istediğini yapıcı, verici olmak. Orta yol: Sertlik ve yumuşaklık arasında denge. Tıpkı sabun gibi; fazla sıkılırsa kayar gider, fazla serbest bırakılırsa yine kayar gider. Tatlı bir disiplinle orta yolu bulabilmek beceri ister.

1. Otoriter Anne-Baba: Her şeye hayır demeye eğilimli, hükmetmeyi seven, esnekliği olmayan, emir verici, çocuk yerine karar verici eleştiriye kapalı tutum.

2. Liberal Anne-Baba: Çocuğun yanlış davranışlarına göz yuman, kararları tamamen çocuğa bırakan, ceza vermeyen, kabullenici, her şeye evet deme eğilimli, eleştiriyi ciddiye almayan tutum.

3. Demokrat Anne-Baba: Çocuğu ile her şeyi tartışabilen, ikna ve inandırma yöntemi kullanan, gerekirse fikir değiştirebilen, eleştiriye açık yönlendirici, karar alırken çocuğun da düşüncelerini alan, doğru yerde evet doğru yerde hayır diyen tutum.

Otoriter Anne-Babaların çocukları nasıl olur?

Eğer sevgi, disiplin, ilgi beraber fazla ise çocuk çekingen, fikrini ifade edemeyen, kendine güveni az, içe dönük, vesveseli, karamsar, konuşma becerisi gelişmemiş, özgür düşünemeyen inisiyatif kullanamayan, bağımsız davranamayan bir kişilik olur. Toplumumuzda itaat kültürünün varlığı, her şeyi devlete, büyüklere havale etme eğilimi; “Hikmet-i hükûmetten sual olmaz, söz büyüğün sus küçüğün” anlayışı tembellik ve havalecilik eğilimi bu aile tutumlarının sonucudur. Sevgi az, disiplin çoksa çocuk anti sosyal kavgacı, suça ve yalana eğilimli kişilik geliştirecektir.

Liberal Anne-Babaların çocukları, düşüncesizce hareket eden (impulsif), saldırgan, pervasız, bencil, sadece kendini düşünür, acıma duygusu az, narsist (kendini özel ve önemli gören), huzursuz, içki-uyuşturucuya eğilimli bireyler ortaya çıkar. Sevgi, ilgi, disiplin üç unsurda az kullanılmıştır.

Demokrat aile ortamında ilgi yoğundur fakat bu ilgi mantıksız isteklere taviz şeklinde olmaz. Yetişen çocuklarda kendine güvenen, farklı fikir üretebilen, eleştiriye açık, girişken, atak, doğru ve yanlışı ayırt edebilen bireyler ortaya çıkar. Sevgi, ilgi, disiplin üçü de dengeli ve ölçülü verilmiştir.

Rahmet ve Adalet

Bu iki sıfat bütün dinlerde özellikle Kuran-ı Kerim’de ilahi değer olarak sık olarak vurgulanmaktadır. Bunun çocuk ruh sağlığındaki yansıması sevgi ve disiplindir. Rahmet Yüce Rabbimizin bize olan sevgisi, merhametidir; adalet adil yasalara itaat etmemiz için bize ısrarıdır.

Görünüşte bu iki değer birbirine zıt gözükmektedir ama uygun ölçülerde değerlendiği bir atmosfer insanı en mutlu edecek atmosferdir.

Aynı şekilde çocuğu en mutlu edecek atmosferde sevgi ve disiplinin uygun ölçüde dengelendiği atmosferdir.

Sevgi atmosferi; sıcak ve kucaklayıcı bir sevgi, iyi davranışlara sevgi ile destek olmak, hatalara makul ölçüde göz yumma, sabır ve tahammüllü olma, mizah duygusunu geliştirme, hoşgörülü, bağışlayıcı olma, değer verme, zaman ayırma ve ilgilenme demektir.

Mutluluk atmosferinde adalet yani disiplinin yeri çocuğun olumsuz isteklerini kontrol altına almasını ona öğretmek, ters davranışlar için adil cezalar, hayatın zor ve tehlikelerini tanımasını sağlamak, iç disiplin, diğergâmlık, alçak gönüllülük, iyilikseverlik, çalışkan olmak, başkalarının hakkına saygı, dürüst ve adil olmak gibi özellikleri kazanmasını sağlamaktır.

Görüldüğü gibi çocuğun içe kapanık çekingen olmaması için bizim iyi anne ve baba olmamız gerekmektedir. Zararın neresinden dönülürse kârdır anlayışı ile sevgi, disiplin ve ilgi ile çocuğumuza özgüven kazandırabiliriz. Dozunu kaçırdığımız disiplini ona inisiyatif vererek, fırsatlar tanıyarak olumlu şekle çevirebiliriz.

Prof.Dr.Nevzat TARHAN

Serhat Dagli

Milli Eğitim Bakanlığında 14 Yıldır basın danışmanlığı yapmaktayım.