Arkadaş edinmek ve sosyal fırsatlar bulmak, özellikle nöroçeşitliliğe sahip çocuklar için bazen zor olabilir . Bu, otizm spektrumunda olan veya dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu veya zihinsel engeli olan çocuklar gibi belirli nörogelişimsel rahatsızlıkları olanları içerebilir.
Her toplumda muazzam bir çeşitlilik vardır ve her çocuk benzersizdir. Burada sunulan yaklaşımlar, stratejiler ve tavsiyeler herkeste işe yaramasa da hepimiz arkadaşlık oluşumunu desteklemek için üzerimize düşeni yapabiliriz. Sosyal becerileri geliştirmek, bu yazıda tartışacağımız bir adımdır. Daha sonraki bir yazı toplumsal beklentilerin genişletilmesine ve ortamların uyarlanmasına odaklanacak. Birleştirildiğinde her ikisi de daha kapsayıcı toplulukların ve sosyal fırsatların yaratılmasına yardımcı olabilir.
Açık bir tutumu benimsemek
Arkadaşlıklar ve sosyal bağlantılar insanların yaşamlarının önemli bir yönüdür. Aidiyet duygusu sağlar ve insanların kendi topluluklarına dahil olmalarına olanak tanır. Herkes arkadaş olabilir; herkes arkadaş sahibi olmayı hak eder.
Nörogelişimsel farklılıklara sahip insanlar genellikle farklı iletişim, öğrenme ve davranışlarını düzenleme yollarına sahiptir. İnsanlar arasındaki farklılıklara karşı açık bir tutum benimsemek ve çocukları da aynısını yapmaya teşvik etmek, diğerlerinin sosyal ortamlarda kendilerini daha rahat hissetmelerine yardımcı olabilir.
Evde pratik yapın: Yaygın sosyal durumlar etrafında beceri geliştirme
Bazen nörogelişimsel farklılıklar akranlarla arkadaşlık kurmayı ve sosyal aktivitelere katılmayı zorlaştırabilir. Beceri geliştirmek, çocukların aradaki farkı kapatmasına yardımcı olmanın bir yoludur.
Sosyal ortamlarda gezinmek ve arkadaş edinmek, evde çocuklarla pratik yapabileceğiniz birçok beceriyi içerir.
Selamlar ve sorular. Gün boyunca selamlaşmayı alışkanlık haline getirin. Çocuğunuza iyi dinleme konusunda model olun ve sırayla “Nasılsın?” gibi sohbet başlatıcıları sorup yanıtlayın.
Çevreye bağlı olarak vücut hareketlerini ve ses seviyesini ayarlama. Bazı davranışlar nöroçeşitliliğe sahip çocuklar için rahatlatıcı olsa da, bu davranışlar bazı ortamlarda zorlayıcı olabilir. Örneğin, heyecanlı bir vücut ve yüksek bir ses için bir oyun alanı veya park işe yararken, bir kütüphanede sakin bir vücut ve sessiz bir sese ihtiyaç duyulabilir. Farklı ortamlar için farklı davranışlar uygulamak faydalı olabilir.
Oyunda sabır ve esneklik. Oyun çocukların kendileri, başkaları ve çevrelerindeki dünya hakkında daha fazla şey öğrenmelerine yardımcı olur. Çocuklar, ortak bir ilgi alanı veya aktiviteyle paralel oyun veya daha etkileşimli oyun gibi yöntemlerle ellerinden geldiğince ve en rahat şekilde etkileşime girebilirler. Serbest biçimli oyun tarihleri, keşfedilecek daha fazla zaman ve alan sunabilir; bulmacalar ve açık hava sporları da dahil olmak üzere yapılandırılmış oyun, başkalarıyla birlikte çalışmak için bir hedef sunabilir.
Sosyal sinyalleri okumak ve bunlara yanıt vermek. İnsanlar düzenli olarak kelimelerden daha fazlasını kullanarak iletişim kurarlar. Sosyal sinyaller, beden dili ve yüz ifadeleri aracılığıyla iletişim kurduğumuz çeşitli yollardır. Genellikle nöroçeşitliliğe sahip çocuklarda bunu tespit etmek zor olabilir. Birinin vücudunun veya yüzünün ne söylüyor olabileceğini sorarak çocuğunuzla ortak sosyal sinyalleri tanımaya çalışın.
Dürtüsellik, saldırganlık ve güvenlik kaygıları
Nörogelişimsel engelli bazı çocuklar aynı zamanda dürtüsel, saldırgan veya kaçma veya başıboş dolaşma gibi güvensiz davranışlar da yaşayabilir. Bazen bu davranışlar güçlü duygularla başa çıkmanın zorluğundan kaynaklanır .
Çocukların karşılarına çıkan farklı duygularla başa çıkmalarına yardımcı olmak için, yardım isteyerek, duygu panosunu kullanarak veya ara vererek güçlü duyguları etkili bir şekilde iletmeye çalışın. Terapiler ve programlama yoluyla güvenlik kaygılarını ve dürtüsellik ve saldırganlık gibi zorlayıcı davranışları ele almak da önemlidir.
Sosyal olarak geniş bir ağ nasıl atılır
Sosyal fırsatların teşvik edilmesi, nörogelişimsel engelli çocuklar için arkadaşlıkların ve sosyal ilişkilerin desteklenmesinin önemli bir parçasıdır. Sosyal alanlar, nöroçeşitliliğe sahip çocuklara keyif aldıkları aktiviteleri bulma şansı sunar. Öğrendikleri sosyal ve duygusal becerilerin pratiğini yapabilirler ve muhtemelen aynı becerileri uygulayan diğer çocuklarla da tanışabilirler.
Zaman oluşturma. Yeni bir sosyal durum bazen bunaltıcı olabilir ve yalnızca kısa bir süre için iyi olabilir. Zamanla gelişmek, yeni bir ortama alışmaya yardımcı olabilir. Doğum günü partisinin ilk 10 dakikasında kalmaya çalışın ve yavaş yavaş pasta yemeye kadar kalın.
Oyun tarihlerini yapılandırın ve düzenleyin. Bir arkadaşınızla yapacağınız etkinliklerin bir listesini yaparak ve ardından şapkadan hangi etkinliklerin hangi sırayla yapılacağını seçerek oyun randevusundan önce ortamı hazırlayın. Sanat ve el sanatları projeleri aracılığıyla oyun tarihlerine paralel oyun ekleyin ve istediğiniz gibi daha etkileşimli oyun becerileri geliştirin.
Yapılacak eğlenceli şeylerin bir listesini yapın ve başkalarını da katılmaya davet edin . Topluluktaki ücretsiz veya düşük maliyetli programları veya etkinlikleri arayın.
Engelli çocukların diğer ebeveynleriyle bağlantı kurun. Çocuklarınız için dondurma randevusu, yürüyüşe çıkmak veya yetişkinler ve çocuklarla birlikte oyun gecesi gibi bir aktivite ayarlayın. Bu karşılaşmalar tekrarlanan, planlanmış sosyal fırsatlara yol açabilir.
Engelli çocuklara yönelik topluluk kuruluşlarına göz atın. Birkaç örnek, Özel Olimpiyatlar ve En İyi Arkadaşlar veya Birleşik Sporlar yoluyla kapsayıcı ortamları teşvik eden eğlence programlarıdır .
Lego kulübü veya öğretmenlerle pizza partileri gibi kolaylaştırılmış eğlence etkinliklerine bakın. Yemeğin ne zaman ve nerede denklemin bir parçası olacağına karar verin. Gerekirse bir destek kişisini getirmeyi planlayın.
Çocuğunuzun doktoru veya öğretmeni, ailelerin nörolojik çeşitliliğe sahip çocukların arkadaşlıklarını desteklemesine yardımcı olmak için tasarlanmış ek topluluk veya web tabanlı kaynaklar önerebilir.
Okumayı öğrenmek erken eğitimin en önemli kısımlarından biridir. Ancak çok sayıda çocuğun okumada geride kaldığı konusunda süregelen ve tartışmalı olarak artan bir endişe var.
Bu yılın sonuçları, endişe verici bir şekilde, neredeyse 6 çocuktan birinin 1. sınıfta okuma yazmayı öğrenemediğini gösteriyor.
Çocukların okumayı öğrenmesiyle ilgili beklentiler nelerdir ve ilerlemeleri nasıl izlenmelidir?
Çocuklar okumayı ne zaman öğrenmeye başlar?
Türkiye’de resmi okuma eğitiminin başladığı yer okuldur. Yani çoğu çocuk 67 ay ile 72 aya arası 1. sınıfa başlar ve okumayı öğrenmeye başlar.
Bazı ülkelerde çocuklar okula daha geç başladıkları için yedi yaşına kadar okumayı öğrenmeye başlayamazken, diğer ülkelerde ise dört yaşında başlayabilirler.
Okumayı öğrenmeye başlamak için ideal bir yaş yoktur ve bu sürece çocuk okul çağına gelmeden başlamak ona mutlaka bir avantaj sağlamaz .
Ancak okul başladıktan sonra çocuklara harflerin tipik olarak çıkardığı sesler öğretilmelidir (örneğin, t harfi “t” sesini çıkarır). Birkaç ay süren sürekli eğitimden sonra, aynı harf seslerini kullanan basit kelimeleri okumak için kendilerine öğretilen harf seslerini kullanabilmelidirler.
Bu, çocuğunuzun ilk yılın sonunda akıcı bir şekilde okuyabileceği anlamına gelmez, ancak bazı basit kelimeleri ve metinleri okumak için okulda öğrendiklerini hatırlayabilmeli ve kullanabilmelidir.
Okula başlamadan önce ne yapmalıyım?
Ebeveynler, çocuklarını okul çağına gelmeden önce okumayı öğrenmeye hazırlamaya yardımcı olabilirler.
İyi okumayı öğrenmenin en güvenilir göstergelerinden biri, güçlü bir sözcük dağarcığıdır ; bu nedenle, sözcüklerin ne anlama geldiğini açıklamak ve çeşitli konuları çocuğunuzla tartışmak mükemmel bir başlangıçtır.
Çocuğunuzla kitap okumak onun kelime dağarcığını geliştirmenin başka bir yoludur. Okumayı öğrenmek, çocukların harfler ve sesler arasındaki bağlantıları öğrenmesi temeline dayanır. Dolayısıyla ebeveynler çocuklarına kelimelerdeki harflere ve seslere dikkat etmeyi öğrettiğinde , bu onların kuralları kırmayı öğrenmelerine yardımcı olur.
Çocukların kendi başlarına (ve sizin yardımınızla) keşfedebilecekleri kitapların bulunması, onların okumayı öğrenmeye olan ilgilerini de artırabilir.
Birçok çocuğun öğrenmesi zaman alır
Evde çok sayıda kitabınız olsa ve birlikte okusanız bile, çocukların okumayı öğrenme hızlarında doğal farklılıklar vardır. Bazı çocuklar harfler ve sesler arasındaki bağlantıları hızlı bir şekilde öğrenir ve yalnızca birkaç okuma denemesinden sonra yazılı sözcüklerin anılarını oluşturur.
Ancak çoğu çocuğun öğrenmesi daha uzun zaman alır ve daha fazla pratik ve desteğe ihtiyaç duyar.
Bazı çocukların okumayı diğerleri kadar iyi öğrenememesinin nedenleri genellikle karmaşıktır.
Örneğin, bir çocuğun harfler ve sesler arasında bağlantı kurma konusunda diğerlerinden daha fazla pratik yapması gerekebilir. Bir diğeri sınırlı konuşma dili becerisine sahip olabilir ve dilin seslerine karşı duyarlılığını geliştirmek veya kelimelerin ne anlama geldiğini anlamak için ek desteğe ihtiyaç duyabilir.
Ebeveynlerin okumayı öğrenmede zorluk yaşamalarının çocuklarının zekası hakkında hiçbir şey ifade etmediğini bilmeleri önemlidir. Okuma güçlükleri, çok çeşitli entelektüel yeteneklere sahip çocukları etkileyebilir ve zeka, okuma güçlüğünü teşhis etmek için bir kriter değildir.
Çocuğunuzla birlikte okumak onun kelime dağarcığını geliştirmenize yardımcı olabilir.
Çocuğumun daha fazla yardıma ihtiyacı olup olmadığını nasıl anlarım?
Okullar ve öğretmenler çocukların okuma gelişimini düzenli olarak izlemelidir. Bu özellikle okulun ilk üç yılında önemlidir ancak ilkokul yılları boyunca da devam etmelidir.
Okuma becerilerini değerlendirmek için ücretsiz ve güvenilir testler vardır .
Okuldaki ilk yıl içinde tutarlı bir boşluk tespit edilirse, çocuğa hem okulda hem de evde pratik yapması için ek yardım ve fırsatlar sunulmalıdır. Okuma başarısındaki boşlukların , farkın genişlemesine ve çocuğun daha da geride kalmasına izin veren “bekle ve gör” yaklaşımı yerine, boşluk küçük olduğunda doldurulması gerektiğine dikkat etmek önemlidir .
Çocuğunuzun birkaç ay süren yoğun ek destekten sonra bile okumayı öğrenmede zorluk yaşadığından endişeleniyorsanız, bir okuma klinisyeni tarafından yapılacak uzman değerlendirmesi önemli bir adımdır.
19. yüzyıl psikoloğu Stanley G. Hall’a göre tek çocuk olmak “başlı başına bir hastalıktır” . Hall’un görüşleri ve bilimsel araştırma yöntemleri sorgulanıp eleştirilmiş olsa da, o günden bu yana yalnızca çocukların şımarık, aşırı korumacı ve yalnız olduğu yönündeki itibar devam etti .
Tek çocuğun ebeveyniyseniz, kardeşsiz büyümenin çocuğunuzun sosyal becerilerini nasıl etkileyeceği konusunda endişeleriniz olmuş olabilir. Ancak araştırmalar, konu karakter ve sosyallik olduğunda sadece çocukların kardeşleri olan akranlarından farklı olmadığını ortaya çıkardı.
Meslektaşlarımla yaptığım kendi araştırmam , çocukların bilişsel testlerde nasıl performans gösterdiğine bakıldığında, yalnızca çocukların tek kardeşle büyüyen çocuklara benzer olma eğiliminde olduğunu ortaya çıkardı.
Dahası, sadece çocukların erkek ve kız kardeşi olan çocuklarla farklılıklarının veya benzerliklerinin, kardeşlerinin olup olmamasından ziyade ebeveynlerinin özellikleriyle daha fazla ilgili olup olmadığını öğrenmek istedik.
Yalnızca çocukların 11 yaşına kadar bilişsel gelişiminin, erkek ve kız kardeşlerinin olup olmamasından ziyade ebeveynlerinin ilişkileri ve ailenin sosyoekonomik durumu gibi şeylerden daha fazla etkilendiğini bulduk. Hanede genel olarak hangi mali ve duygusal kaynakların bulunduğu, çocukların yaşam sonuçlarını belirlemede, bu kaynakları kaç çocukla paylaşmaları gerektiğinden daha önemli olabilir.
Aile yapısı
Çalışma İngiliz kohort çalışmalarından elde edilen verilere dayanıyordu . Bunlar, Britanya’da 1946’da doğan 5.362, 1958’de tek bir haftada doğan 17.416, 1970’te tek bir haftada doğan 16.571 ve 2001 yılı civarında doğan 19.244 çocuktan oluşan grupların yaşamlarını takip eden ulusal temsili araştırmalardır. Veriler, grup üyeleri ve aileleri hakkında ebeveynlerin eğitim düzeyi, sosyal sınıfı ve aile yapısı dahil olmak üzere kapsamlı bilgiler topluyor.
Çocukların gelişimini ölçmek için, çalışmadaki çocukların 10 veya 11 yaşlarında uyguladıkları bilişsel testlerin sonuçlarına baktık. Bu testler onların sözel becerilerini değerlendirdi.
Sadece çocuklar, iki çocuklu aileden gelen çocuklarla benzer bilişsel puanlar gösterdi ve iki veya daha fazla kardeşle büyüyen çocuklardan daha yüksek puanlar gösterdi. Bununla birlikte, tek çocuğun “avantajının” 2001 grubunda daha büyük gruplarla karşılaştırıldığında daha zayıf olduğu ortaya çıktı.
Nesiller arasında gözlemlediğimiz çeşitliliğin kısmen tek çocuklu ailelerin değişen özelliklerine bağlanabileceğini gösterebildik. Britanya’daki tek çocuklu ailelerin ortalama olarak daha iyi durumda olduğunu gördük. Ancak zamanla tek çocuk olmak, ayrı ebeveynlerle büyümek gibi potansiyel olarak dezavantajlı koşullarla daha fazla ilişkilendirilmeye başlandı.
Tek çocuklu ailelerin değişen yapısı, geçmişe kıyasla neden günümüzde sadece çocukların kardeşlerle büyüyen çocuklara göre daha az avantaja sahip olduğunu açıklamaya yardımcı oluyor.
Anlatımı değiştirmek
Birlikte ele alındığında, sonuçlar kardeş sahibi olmanın ya da olmamanın büyük bir etkisinin olmadığını ya da diğer aile özelliklerine kıyasla en azından daha küçük bir etkiye sahip olduğunu göstermektedir. Örneğin araştırmamız, dezavantajlı bir ailede büyümenin, çocukların bilişsel testlerdeki performansı üzerinde, tek çocuk olmaktan veya kardeşlerle büyümekten daha büyük bir etki taşıdığını gösterdi.
Sonuçlar ayrıca, yalnızca çocukların belirli özellikleri paylaşan tek bir grup olduğu perspektifinden uzaklaşmanın zamanının geldiğini de ortaya koyuyor.
Bunun yerine, tek çocuğa sahip olmanın, isteğe bağlı olarak veya dış koşullar nedeniyle tek çocuğa sahip olmanın da dahil olduğu, çeşitli farklı yolların olduğu fikrini benimsememiz gerekir. Bu yollar sırasıyla çocukların sonuçları ve yaşam gidişatları için önemlidir ve bunları şekillendirir.
Tek çocuk olmak zamansız bir kavram ve deneyim değildir. Bu, toplumlardaki değişikliklere ve yalnızca çocuk sahibi olan ailelerin çeşitliliğine bağlıdır. Yalnızca çocukları nasıl gördüğümüze ve incelediğimize yaklaşımımızdaki bu değişiklik, yalnızca anlayışımızı artırmakla kalmayacak, aynı zamanda genel toplumda hâlâ varlığını sürdüren stereotiplerin çürütülmesine de yardımcı olacaktır.
Öğrencilerin başarısı ve mutluluğu , kendilerine olan inançlarını , yani zorlu bir görevi tamamlama kapasitelerine ilişkin algılarını geliştirerek artırılabilir .
Çin’deki Xi’an Jiaotong-Liverpool Üniversitesi’nde 763 öğrenciyle yapılan bir araştırmada , kendine inancı yüksek öğrencilerin son yıl projelerinde iyi performans sergilediğini ve tercih ettikleri projeye atanmasalar bile öğrenme deneyimlerinden daha memnun olduklarını görüldü.
Öte yandan, kendine inancı düşük olan öğrenciler, iyi kaynaklara erişime sahip olmalarına rağmen daha az mutluydu ve düşük performans sergilediler.
Birlikte çalışılan öğrenciler mekatronik, robotik, bilgisayar bilimi, elektrik ve elektronik mühendisliği gibi çeşitli konularda eğitim görüyorlardı.
Son yıllarında belirli bir proje üzerinde çalıştılar, araştırma soruları geliştirdiler ve bir araştırma yöntemi oluşturdular, ayrıca veri toplama, analiz ve sonuçların raporlanmasını gerçekleştirdiler. Her öğrencinin projeyle ilgili rehberlik sağlayacak bir danışmanı vardı.
Öğrenciler 635 projeden oluşan listeden on tercih edilen projeyi seçebildiler ve daha sonra on tercihlerinden birine tahsis edildiler. Araştırma bir üniversiteyle sınırlıydı; gelecekte diğer ülkeler veya bölgeler de dahil olmak üzere daha fazla öğrenci üzerinde çalışarak sonuçları test etmeyi planlıyorlar.
Yazının devamını araştırma yapan ekibin kendi ağzından dinleyeceksiniz.
Kendine olan inancın ölçülmesi
Öğrencilerin bu projedeki çalışmaları hakkındaki özgüvenlerini ölçmek için beş puanlık bir ölçek geliştirdik. Öğrencilere “Önemli bir araştırma problemini tanımlayıp formüle edebiliyor ve bu problemin çözümüne yönelik bir plan üretebiliyorum” gibi sorulara verdikleri yanıtlara göre ölçekten puan veriliyor. Ayrıca anket kapsamında öğrencilere projelerin nasıl tahsis edildiğine dair fikirlerini sorduk ve öğrenimleri hakkında daha fazla bilgi edinmek için on öğrenciyle röportaj yaptık.
Anket veri analizi sonuçlarımız, özgüveni yüksek olan öğrencilerin zorlu görevleri üstlenme becerilerine daha fazla güven duyduklarını ortaya çıkardı. Projenin neyi gerektirdiğini düşünmek için daha fazla zaman harcadılar ve daha sonra performansları üzerinde düşünme olasılıkları daha yüksek oldu.
Kendine inancı düşük olan öğrenciler, karmaşık bir projeyi başarma yeteneklerine daha az güven duyuyorlardı. Görüşülen öğrencilerden biri, “On seçenek sunmamıza izin verildi, ancak ben yalnızca üstesinden gelebileceğim iki proje seçtim ve diğer sekiz seçenekten vazgeçtim” dedi.
Bunun tersine, kendine inancı yüksek olan öğrenciler herhangi bir projeyi üstlenme becerilerine daha fazla güveniyorlardı. Bir tanesi, “Seçtiğim projelerin hepsi en sevdiğim projelerdi, dolayısıyla sonunda hangi projeye tahsis edilirsem edilsin, sonuçlar kabul edilebilir aralığım dahilindeydi” dedi.
Düşünmeyi düşünmek
Kendine inancı daha düşük olan öğrencilerin üst bilişin, yani “düşünme hakkında düşünme” yeteneğinin daha düşük olduğunu bulduk. Örneğin bir öğrenci proje seçimini yapmadan önce proje detaylarını okumanın değerini düşünmemiştir. Bunun yerine şansa güvendiler: “Sadece tercih edilen iki projeyi seçtim ve geri kalanları rastgele seçtim. İlk iki tercihi yapacak kadar şanslı değildim.”
Bununla birlikte, kendine inancı yüksek olan öğrenciler daha yüksek üstbiliş gösterdi. Rasyonel seçimler yapmadan önce proje bilgilerine erişme fırsatlarını takdir ettiler. Bir öğrenci şunları söyledi: “Bölümle ilgili yüzlerce proje olduğu için her projeyi incelemek zaman alıyor ama sonuç bunu hak ediyor, nispeten adil.”
Mülakat veri analizi yoluyla, aynı zamanda, kendine inancı düşük olan öğrencilerin, öğrenmedeki başarısızlıklarının derinlemesine nedenleri üzerinde nadiren düşündüklerini de bulduk. Daha çok kısa vadeli sonuçlara odaklandılar, dış koşullardan şikayetçi oldular ve kendilerini geliştirme alanlarına yeterince önem vermediler. Öte yandan, kendine inancı yüksek olan öğrencilerin daha derin düşünmeye yönelme olasılıkları daha yüksekti. Öğrencilere özel destek almaları için eşit fırsatlar sağlandığını itiraf ettiler.
Kendine olan inancını geliştirmek
Öğrenciler, öğrenme deneyimleri üzerinde düşünme alışkanlığı geliştirebilir ve öz inanç oluşturmak için üst bilişlerini ve güvenlerini öz değerlendirebilirler. Araştırmamız, özgüven oluşturmaya odaklanmanın daha iyi çalışma sonuçlarına ve daha mutlu öğrencilere yol açabileceğini öne sürüyor.
Öğretmenler öğrencilerin güvenini artırmaya odaklanabilirler. Farklı öğrenme etkinliklerinin değerini açıklamak ve geri bildirim vermek, öğrencilerin üst bilişlerini ve kendilerine olan inançlarını geliştirmeye yardımcı olabilir. Öğrencilerin öğrenmeleri hakkında düşünmelerine yardımcı olan öz değerlendirme anketleri gibi alıştırmalar, aynı zamanda öğrenmeleri üzerinde kontrol duygusu ve kendilerine olan inançlarını geliştirmelerine de yardımcı olabilir.
Öğretmenler ve veliler, öğrencilere zorluklarla karşılaştıklarında her zaman yardımcı olamayabilirler. Ancak öğrencilerin kendilerine olan inançlarını geliştirmek, zorluklarla ve problemlerle başa çıkma konusunda kendilerine olan güvenlerini artırmaya yardımcı olabilir.
Öğretmen Haber2 gün önce
